Katten zijn schone dieren, wordt vaak gezegd. Waar wij mensen een washand pakken, doet de kat dat met zijn ruwe tong. Het is een effectieve manier om vuil uit zijn vacht te halen. Maar wat is er aan de hand als de kat te overactief gaat poetsen en zichzelf helemaal kale plekken likt? “Dat is een heel vervelend probleem”, zegt Claudia Vinke, etholoog bij de Gedragskliniek voor Dieren, “Normaal gedrag van een kat is dat hij zich inderdaad veelvuldig schoon likt. Maar als verzorgingsgedrag extreme vormen aanneemt, ziet een kat er binnen de kortste keren niet meer uit. Wij krijgen geregeld katten met eigenaren die ten einde raad zijn.”

Medische oorzaken uitsluiten. “Wij kijken samen met de specialisten van de Universiteitskliniek voor Gezelschapsdieren altijd eerst naar eventuele medische oorzaken voor verstoord gedrag”, vertelt Claudia. Sommige medische problemen leiden tot spontane haaruitval, andere kunnen een vervelende jeuk veroorzaken waardoor de kat overmatig gaat likken om die te verdrijven. Medische oorzaken kunnen onze artsen meestal redelijk gemakkelijk oplossen. Het overmatig poetsgedrag stopt dan en al snel groeien er weer haren op de kale plekken van je kat.”

Poetsen door poezenstress

Lastiger is het als het poetsgedrag geen medische oorzaak heeft, want dan is het overmatig poetsen door stress geïnduceerd. “Het is essentieel om de oorzaak van de stress te achterhalen, want alleen dan houdt het mogelijk op”, benadrukt Claudia. “In veel gevallen wordt die stress veroorzaakt doordat de sociale structuur waarin je kat leeft niet (meer) op orde is. Wanneer er meerdere katten in dezelfde omgeving wonen, zal er een sociale structuur ontstaan waarin elke kat zijn eigen, vertrouwde plek heeft. Maar soms worden de verhoudingen vervelend verstoord. Er komt bijvoorbeeld een nieuwe kat in huis, waar geen goede klik mee is. Of de buurkat maakt het leven van jouw kat zuur. Of er is te veel onrust in het eigen territorium van je kat.  Denk aan te drukke kinderen, echtelijke ruzies, lawaai en harde muziek; het soort zaken waar je als eigenaar vaak ook last van hebt.”

Endorfines

Maar hoe leidt stress tot te veel likken? “Door het overmatig likken maakt de kat endorfines aan. Dit zijn stoffen in de hersenen die stress verlagend zijn”, legt Claudia uit. “Je kat merkt vervolgens dat hij door het likken ‘rustiger’ wordt. Dit is de start van een vicieuze cirkel die alleen maar erger wordt. Er snel bij zijn is het devies, dan is er ‘redelijk eenvoudig’ wat aan te doen. Als het gedrag al een jarenlange gewoonte is geworden, is behandeling veel lastiger.

Kattenstreken weg, haren terug

Een standaardoplossing om likken door stress te behandelen, is er niet. Vaak is het maatwerk. “Samen met de eigenaar kijken we als gedragsbiologen naar een onderliggende oorzaak en welke factoren wij kunnen beïnvloeden. Als de veroorzaker de buurkat is, moet je kijken of je maatregelen kunt treffen om die te weren uit het territorium van jouw kat. Als er sprake is van ‘onrust’ tussen je eigen katten, is het een mogelijkheid om in je eigen huis bepaalde dingen anders te organiseren. Denk bijvoorbeeld aan meerdere kattenbakken, schuil-, voedsel- en drinkplekken. Zo kan de geplaagde kat een beetje ontkomen aan het “pestgedrag” van de ander. Naast de oorzaak bestrijden kunnen ondersteunende middelen worden toegepast. Bekend zijn het aanbieden van feromonen (op de markt als verdamper): feromonen zijn natuurlijke stoffen die door dieren zelf worden geproduceerd bij positieve sociale interacties en destresserend kunnen werken. Ook kan de eigenaar zijn kat voedingssupplementen door het eten geven. Sommige voedingsstoffen zorgen er namelijk voor dat angstgedrag of opgewonden gedrag onderdrukt worden: bijvoorbeeld te veel suiker kan hyperactief maken, maar stoffen als tryptofaan en B6 kunnen soms een kalmerende werking geven. Als dat niet helpt kunnen zwaardere medicaties worden ingezet, maar dit echt pas als laatste keus, of als het likgedrag al een jarenlange hardnekkige gewoonte is geworden bij de kat. Katten zijn eigenlijk ontzettend gevoelige dieren die zelfs kunnen reageren op kleine veranderingen in hun leefomgeving. Chronische stress is in geen geval goed voor de gezondheid van het dier. Als deze stress resulteert in overmatig poetsen, is het belangrijk te kijken naar de oorzaak van die stress. Als dat succesvol kan worden weggenomen, zal je zien dat er binnen de kortste keren weer haren groeien.”

Bron: Faculteit diergeneeskunde.